از شکاف هسته‌ای تا وداع آلمان با انرژی اتمی

شکاف هسته اتم ابتدا از جنبه نظامی حائز اهمیت بود

انرژی اتمی پس از جنگ جهانی دوم به تدریج به یکی از اجزای سبد تامین انرژی در کشورهای مختلف بدل شد. با بروز بحران نفتی اوایل دهه هشتاد، استفاده از این نوع انرژی در کشورهای غربی شدت و رونق بیشتری گرفت

انرژی اتمی پس از جنگ جهانی دوم به تدریج به یکی از اجزای سبد تامین انرژی در کشورهای مختلف بدل شد. با بروز بحران نفتی اوایل دهه هشتاد و افزایش بهای سوخت‌های فسیلی ، استفاده از این نوع انرژی در کشورهای غربی شدت و رونق بیشتری گرفت. با این همه عوارض محیطزیستی این نوع تولید انرژی و خطرات آن برای انسان و طبیعت از همان ابتدا اعتراضات و انتقاداتی ولو محدود برانگیخت. تشدید تدریجی این حرکت‌ها و مخالفت‌ها سرانجام در برخی از کشورها به صرفنظر کردن از انرژی اتمی منجر شد. اتریش و سوئد و ایتالیا در فاصله 1978 تا 1988 با همه‌پرسی از مردم این نوع انرژی را کنار گذاشتند و کشورهایی همچون استرالیا ، اتریش ، دانمارک ، یونان ، ایرلند و نروژ نیز اصولا علاقه‌ای به استفاده از این نوع انرژی نشان نداده‌اند.

چرنوبیل، نقطه عطف

به ویژه حادثه نیروگاه اتمی چرنوبیل که به مرگ عده زیادی از اهالی و پخش و نشر مواد رادیوآکتیو در فضای منطقه منجر شد تاثیر مهمی در بروز دیدگاه‌های منفی نسبت به استفاده از انرژی اتمی ایجاد کرد. اختلالات گاه خطرناک در کار این یا آن نیروگاه در سطح بین‌المللی و همچنین مشکل لاینحل دفن بی‌ خطر زباله‌های اتمی نیز در تشدید این بدبینی بی‌تاثیر نبوده است.

در آمريکا توسعه صنايع مربط به انرژی اتمی متوقف شده و از سال ۱۹۷۳ که‌ آخرين نيروگاه هسته‌آی ساخته شد به رغم مواضع مثبتی که گهگاه در باره لزوم گسترش کاربرد انرژی اتمی اعلام می شود چرخشی در توقف ساخت چنين نيروگاه‌هايی ايجاد نشده است.

در سال‌های گذشته آمريکا ظرفيت متنابعی از توليد برق را با کمک نيروگاه‌های غيرهسته ای ايجاد کرده است. تنها در فاصله ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۲،‌ ۱۴۴ هزار مگاوت به ظرفيت شبکه برق آمريکا افزدوه شده است. برای توليد چنين ميزانی از برق به بيش از ۱۰۰ نيروگاه اتمی نياز است. تا آنجا که به سال‌ها و دهه‌های آتی مربوط می‌شود نيز، انتظار نمی رود که در بازارانرژی آمريکا دانشمندان اتمی اين کشور نقشی ايفا کنند. محققان آژانس اطلاعاتی انرژی ، وابسته به دولت ايالات متحده، در گزارش چشم‌اندازها انرژی که اواخر سال ۲۰۰۵ انتشار داده‌اند شفاف و بی هيچ ابهامی بر اين نکته تاکيد کرده‌اند:" بعيد است که تا سال ۲۰۲۵ ما شاهد ورود نيروگاه هسته‌ای جديدی به شبکه برق آمريکا باشيم."

شک یازده سپتامبر

با این همه، حوادث یازده سپتامبر و پس از آن باعث شد که آمریکا و اروپا به وابستگی خود به نفت و گاز مناطق بی‌ثبات و پیش‌بینی‌ناپذیری مانند خاورمیانه و روسیه نگاه منفی تازه‌ای پیدا کنند. در همین حال بحث در مورد اثرات مخرب استفاده از انرژی‌های فسیلی بر جو زمین هم در این سال‌ها شدت و حدت بیشتری یافته است. همه این عوامل، به علاوه برخی انگیزه‌ها و منافع اقتصادی، استفاده از انرژی اتمی را به عنوان یکی از انرژی‌های جایگزین دوباره در محور بحث‌ها قرار داده است. فنلاند سال 2002 به ایجاد یک نیروگاه اتمی جدید تصمیم گرفت. بعد از حادثه چرنوبیل این اولین باری بود که یک کشور اروپایی چنین تصمیمی اتخاذ می‌کرد. فرانسه نیز در سال‌های اخیر تصمیم مشابه‌ای گرفته است.

نقطه عطف رویکرد دوباره به انرژی اتمی، در سال 2006 درجریان اجلاس رهبران گروه هشت در سنت پترزبورگ بروز کرد. در یکی از بیانیه‌های این اجلاس کشورهای شرکت‌کننده بر لزوم استفاده گسترده از انرژی اتمی آشکارا تاکید نهادند. تنها آلمان بود که از امضای این بیانیه خودداری کرد. این کشور با تغییر قانون اتمی خود در سال 2002 گام در راه صرفنظرکردن از انرژی اتمی گذاشته است. به این ترتیب در آلمان هیچ نیروگاه اتمی دیگری نخواهد ساخت و نیروگاه‌های موجود آن نیز به تدریج تا سال 2021 خاموش خواهند شد.