 خبرگزاري دانشجويان ايران - تهران
سرويس: علمي
«اگر فهرست واردات كالاهاي شيميايي را به شيميست‌هاي ما كه بسياري از آنها پرفسور و استاد يا دانشمند نمونه شده‌اند، نشان دهيم، باعث شرمندگي همه مي‌شود.» دكتر محمد حسين رفيعي، استاد شيمي دانشكده علوم دانشگاه تهران با بيان اين مطلب در گفتوگو با خبرنگار پژوهشي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) با بيان اين كه محققان شيمي كشور علي رغم احراز جايگاه اول در توليد مقالات ISI نتوانسته‌اند آن گونه كه بايد در عرصه پژوهش‌هاي كاربردي و رفع نيازهاي كشور ايفاي نقش كنند، خاطرنشان كرد: آمار خيره‌كننده واردات ده ميليارد دلاري محصولات شيميايي كه بسياري از آنها با تكنيك‌هايي نه چندان دشوار در كشور قابل تهيه هستند، عدم رشد و شكوفايي بايسته صنعت نفت و پتروشيمي كشور و از سوي ديگر وجود خيل دانش‌آموختگان بيكار رشته‌هاي شيمي و مهندسي شيمي و جمعيت بسيار بيشتري از دانش‌آموختگاني كه در مشاغل و زمينه‌هايي كاملا بي ارتباط با رشته تحصيلشان فعاليت دارند، پيش از هر چيز حكايت از عدم پاسخگويي مناسب به حجم كلاني از نيازهاي صنعتي داخلي با اتكا به توان نيروهاي انساني تحصيل‌كرده و مواد اوليه غني موجود در كشور دارد؛ حال آن كه بهره‌گيري بهينه از زمينه‌هاي بالقوه و كمتر فعليت يافته موجود در كشور از رهگذر صنايع شيميايي و پتروشيميايي و صنايع وابسته مي‌تواند ايران را از يك كشور صادركننده مواد خام با اقتصاد تك قطبي و توسعه نيافته به كشوري توانمند در توليد محصولات پيشرفته با درآمدهاي ارزي هنگفت و اقتصاد پويا تبديل كرده و ايده رهايي از اقتصاد كاملا متكي به نفت موجود با بهره‌گيري بهينه از منابع غني نفتي و غيرنفتي موجود را محقق كرد. مجري طرح پژوهشي «ارائه راهبردهاي موثر در پژوهش شيمي با توجه به نياز جامعه و نقش دانشگاه در آن» خاطرنشان كرد: براساس بررسي‌هاي اين تحقيق تنها در سال 1381 بالغ بر چهار هزار نوع كالا با پايه شيميايي با قيمتي نزديك به 10 ميليارد دلار از طرق قانوني و قاچاق وارد كشور شده كه بيش از 33 درصد واردات رسمي و 20 درصد كالاهاي قاچاق را تشكيل مي‌دهد، از سوي ديگر، هم زمان با اين حجم واردات، بيش از 60 درصد صادرات غير نفتي كشور را نيز كالاهاي شيميايي تشكيل مي‌دهند كه البته بخش عمده آنها كالاهاي اوليه شيميايي هستند كه كارهاي پيشرفته‌اي روي آنها انجام نشده است. نمك طعام را تني 13 دلار صادر و تني سه هزار دلار وارد مي‌كنيم! وي تصريح كرد: حتي در مواردي با يك تعرفه، كالايي صادر و همان كالا با قيمتي چند برابر وارد مي‌شود كه البته كالاهاي چندان پيچيده‌اي هم نيستند؛ مثلا نمك طعام براي سفره را در سال 1371 تني، 13 دلار صادر و تني، سه هزار و 794 دلار وارد كرده‌ايم! يا مثلا تركيبي به نام متانول را كه در كشور توليد مي‌شود، در سال 1371، تني 202 دلار صادر و تني هزار و 27 دلار وارد كرده‌ايم و در سال 1381، تني 508 دلار صادر و تني دو هزار و 976 دلار وارد كرده‌ايم. پتروشيمي ما هنوز كنار چاه است! رفيعي در ادامه با اذعان به افزايش واحدهاي صنايع شيميايي خصوصا واحدهاي پتروشيمي در سال‌هاي اخير اظهار كرد: پتروشيمي كالاهايي توليد مي كند كه اگر شما بين چاه نفت و بازار مصرف يك فاصله در نظر بگيريد، براي تبديل مواد استخراج شده به كالاهاي مصرفي، چندين فرايند و عمليات شيميايي و فيزيكي بايد انجام شود. كاري كه پتروشيمي ما مي كند به چاه نفت نزديك است نه به بازار مصرف درحالي كه به دست آوردن تكنولوژي صنايع شيميايي يكي از ساده ترين تكنولوژي ها در دنياست؛ اصلا تفكرش در اينجا نيست. تحقيقات شيميايي را مي توانيد در اشل آزمايشگاهي در يك لوله آزمايشگاه انجام بدهيد و كم كم بزرگ ترش كنيد. درآمد تحقيقات كاربردي براي شيميست‌ها، صدها برابر مقاله‌نويسي است وي در ادامه با انتقاد از آيين‌نامه ارتقاء اعضاي هيات علمي و برخي سياست‌هاي تشويقي پژوهشگران و اعضاي هيات علمي دانشگاه‌ها كه بيش از هر چيز مبتني بر چاپ مقاله بوده و اساتيد، محققان و دانشجويان را به جاي تحقيقات كاربردي و رفع نيازهاي صنعت و واحدهاي توليدي به چاپ مقاله سوق مي‌دهند، خاطرنشان كرد: درآمدي كه از راه مقاله نويسي عائد شيميست‌هاي ما مي‌شود، اگر وارد عرصه تحقيقات كاربردي بشوند صدها برابر مي شود و در آن صورت شيميست‌هاي ما ديگر براي تامين حقوق اندك خود چشم به چاه‌هاي نفت نخواهند بست. تفكر واسطه‌گري، واردات عنان گسيخته و عدم سياستگزاري هدفمند جدي‌ترين موانع شكوفايي صنايع شيميايي دكتر رفيعي در پاسخ به اين سوال كه با توجه به بديهي بودن اين مساله و طرح مكرر شعار ارتباط با صنعت و توجه به تحقيقات كاربردي در دهه‌هاي اخير چرا اين ايده هنوز محقق نشده است، اظهار داشت: جدي‌ترين مانع اين امر تفكر واسطه‌گري است كه در بخش‌هايي از جامعه رواج دارد كه ايده اش اين است كه نفت را صادر كنند و كالا وارد كنند و بفروشند. در شرايطي كه سالانه بالغ بر 10 ميليارد دلار كالاي شيميايي وارداتي در كشور توزيع مي‌شود، طبيعي است كه توليد آنها در داخل با مشكلات و موانع متعددي روبه‌رو باشد. موارد متعددي داريم كه واحدهاي توليدي در ايران شكل گرفتند ولي به دليل واردات عنان گسيخته و قاچاق، ورشكسته و متوقف شدند. بخش ديگر مشكلات هم به مسائل فرهنگي برمي‌گردد. صنعتگران و سرمايه‌داران ما اغلب با صنايع شيميايي ناآشنا هستند و اين وظيفه دولت است كه با سياستگذاري هدفمند و تدوين قوانين حمايتي، سرمايه‌ها را به اين سمت سوق دهد. دكتر رفيعي خاطرنشان كرد: بخش فرهنگ سازي و اطلاع رساني دراين زمينه بسيارمهم است. كارشناس شيمي ما كه مي‌خواهد كارمند دولت بشود، خيلي به او حقوق بدهند 300 هزار تومان است درحالي كه اگر حمايت شود مي‌تواند چندين برابر ارزش افزوده ايجاد كند و خودش را هم تأمين كند. سيستم واردات قاچاق و بوروكراسي كشنده‌اي كه وجود دارد جوانان را نااميد مي كند. البته افرادي را هم داريم كه در عرصه صنايع شيميايي فعاليت كرده و موفق بوده اند ولي رويكرد عام نشده و محدود است و همه ترجيح مي دهند كارمند دولت يا بخش خصوصي بشوند كه وابسته به نفت است. گسترش واحدهاي آلاينده پتروشيمي در راستاي تقسيم كار جديد كشورهاي صنعتي اين عضو هيات علمي دانشگاه تهران در ادامه در پاسخ به اين سوال كه رشد فزاينده صنايع پتروشيمي و توسعه تا چه حد توانسته است راه براي بهره‌گيري از توان داخلي در جهت توسعه صنعتي و رفع نيازهاي كشور هموار كند به ايسنا گفت: متاسفانه تفكر غلطي بر بخشي از اقتصاد ما حاكم است كه براساس آن بايد برخي نيازهاي كشورهاي صنعتي را در منطقه خليج فارس تأمين كنيم اين تفكر در عربستان و كويت و امارات هم هست. ما قبلا كود شيميايي يا پلاستيك هايي را كه مصرف مي كرديم از خارج وارد مي‌كرديم. اما حالا كشورهاي اروپايي، امريكايي و ژاپني دارند آن واحدهايشان را تعطيل مي كنند و توليد اين كالاها را در منطقه خليج فارس گسترش مي دهند. به طوري كه الآن طرح هايي كه در دست توليد هستند، به زودي چند 10 ميليون تن از اين نوع كالا توليد خواهند كرد كه محيط زيست منطقه خليج فارس را تخريب خواهد كرد. مواد اوليه را به اين كالا ها تبديل و آنها را به كشورهايي صادرخواهد كرد كه قبلا خودشان توليد كننده بودند چون در منطقه سوخت و نيروي كار ارزان است و محيط زيست هم كه متولي آن چناني ندارد. وي با ابراز اين عقيده كه «توليد فقط براي صادرات»، جانشين «پيوند صنعت پتروشيمي و اقتصاد ملي» شده است، اظهار داشت: در عسلويه يا بندر ماهشهر ده ها واحد پتروشيمي شكل گرفته‌اند؛ اما عمده آنها براي صادرات طراحي شده‌اند نه پيوند با اقتصاد ملي و محصولات آنها كالاهاي اوليه‌اي است كه به چاه نفت يا چاه گاز نزديكند ولي مشكلات محيط زيستي دارند و مصرف انرژي بالايي دارند. مثلا همين گاز معمولي كه در منزل مي سوزانيم (متان) با روشي بسيار ساده به متانول تبديل مي‌شود. الآن قرار است ميليون ها تن متانول در اين منطقه توليد و صادر بشود كه اجراي چنين طرحي اين هيچ ربطي به اقتصاد ملي ما ندارد و بيش از هر چيز تامين كننده منابع كشورهايي است كه قبلا نفت خام از ما مي بردند و اينها را خودشان توليد مي كردند ولي حالا توليد اين قبيل محصولات را هم به ما واگذار كرده‌اند چون كالاهاي گرانقيمتي را كه ارزش افزوده اش بيشتر شده،آنها توليد مي كنند. وي در پاسخ به اين سوال كه با توجه به پيچيدگي‌ها و شرايط كنوني حاكم بر اقتصاد جهاني آيا اساسا امكان رقابت در زمينه محصولات شيميايي با سطح بالاتر تكنولوژي براي صنعت كشور وجود دارد، يا نه اظهار داشت: صرف نظر از رقابت جهاني، رقم 10 ميليارد دلاري واردات را داريم كه تقريبا بخش عمده آن را كالاهاي معمولي شيمي تشكيل مي‌دهند كه در داخل ايران قابل توليد است و مي توان با جايگزيني محصولات داخلي، ضمن ايجاد زمينه‌هاي گسترده اشتغال و رشد بخش‌هاي مختلف صنعتي، صرفه‌جويي ارزي بسيار كلاني صورت داد؛ البته بخش عمده اين مساله كه امكان و توان علمي‌اش را داريم، به مديريت اين بخش برمي‌گردد كه علاوه بر صنايع شيميايي در ساير بخش‌ها نيز نمود دارد مثلا چند سال پيش قرار بود هفت طرح توسعه ني شكر در كشور اجرا شود كه تجربه‌اش را نيز داشتيم ولي بعد مطرح شد كه دلال هاي شكر و كاغذ و خوراك دام و طيور نمي گذارند اين طرح ها به توليد برسند. در شرايطي كه 88 تا اسكله داريم كه در حد تناژهاي بالا كالاي قاچاق وارد مي كنند، توانايي‌هاي داخل امكاني براي بروز نخواهند داشت. پژوهشگران نويسنده مقالات ISI توان توليد تركيبات شيميايي مورد نياز كشور را دارند دكتر رفيعي در گفتوگو با ايسنا با اشاره به توانمندي علمي پژوهشگران شيمي كشور كه عمدتا به چاپ مقاله در مجلات ISI، معطوف شده است، اظهار داشت: چنين پژوهشگراني مي‌توانند توانايي ساخت تركيبات شيميايي را هم كنند و در اين صورت امكان رقابت هم خواهيم داشت چون انرژي و نيروي كار در كشور ما از بسياري كشورهاي صنعتي ارزان تر است. اگر چنين توانمندي بالفعل نمي‌شود يكي به دليل مديريت غلظ ماست و يكي هم به دليل اين است كه ما در اين جهت حركت نمي كنيم. مثلا چيني ها در همين 25 سال حدود 50 تا سموم دفع آفات نباتي و داروهاي خيلي مفيد را توليد كرده اند و بازار منطقه را از اروپا و امريكا گرفته‌اند كه اتفاقا" در اين زمينه رقابت از جاهاي ديگر فراهم تر است. وي با تاكيد بر اين كه اگر استراتژي براي اين كار تدوين شود كه نقش نفت را كاهش و اقتصاد ملي را رشد بدهيم، تحقق چنين امري كاملا عملي است، به تجربه كشور نروژ اشاره كرد و گفت: در حال حاضر ارزي كه از محل صادرات نفت عائد نروژ مي شود 20 درصد كل ارزي است كه وارد آن كشورمي شود در حالي كه ارزي كه از محل صادرات همين مقدار نفت به ايران وارد مي‌شود، 95 درصد كل ارزي است كه وارد مي شود. البته نروژي ها اين پول را هم وارد اقتصاد ملي شان نكرده اند، بلكه يك صندوق ذخيره ارزي درست كرده اند كه جداگانه عمل مي كند و هيأت امنايي دارد كه مشخص مي‌كند اين درآمدها در كجا سرمايه گذاري شوند كه سود بيشتري براي نروژ داشته باشد كه چنين تفكري در ايران نيست. لشگر 100 هزار نفري شيميست‌ها پشت ديوارهاي صنعت دكتر رفيعي اضافه كرد: طبق برآوردهاي انجام شده در اين تحقيق، 100 هزار شيميست در كشور وجود دارند و حدود 64 هزار دانشجو در رشته‌هاي شيمي، مهندسي شيمي و رشته‌هاي وابسته در دانشگاه‌هاي كشور تحصيل مي‌كنند كه سالي 13 هزار نفر آماده ورود به بازار كار مي شوند كه كار برايشان نيست. در حالي كه تنها حجم واردات كالاهاي شيميايي كشور سالانه 10 ميليارد دلار است. البته پيوند اين بخش‌ها نياز به مديريتي دارد كه آنها را هدايت كند و البته در ابتدا بايد بحث رقابت را كنار بگذاريم و اولويت را تامين همين 10 ميليارد دلار نيازهاي داخلي قرار داريم و البته در بعضي بخش‌ها مي‌توانيم صادر كننده هم باشيم از جمله در ساخت كالاي پتروشيمي گران قيمت كه خارجي ها اين بخش را رها كرده‌اند. درست است بايد رقابت كنيم ولي اول بايد اين اراده را داشته باشيم. اراده كنيم كه اين را توليد كنيم. انتهاي پيام کد خبر: 8602-00347 | 
